Tiết Lập xuân là gì? Trường hợp nào người lao động phải làm thêm giờ vào ngày lập xuân?

Nội dung chính

Tiết Lập xuân là gì?

Tiết Lập xuân là tiết khí đầu tiên trong hệ thống 24 tiết khí của âm-dương lịch, đánh dấu sự khởi đầu của mùa xuân. Theo quy ước, Lập xuân thường rơi vào khoảng ngày 4 hoặc 5 tháng 2 dương lịch mỗi năm, khi Mặt Trời ở vị trí kinh độ 315 độ. Đây là thời điểm chuyển giao từ mùa đông lạnh giá sang mùa xuân ấm áp, khi đất trời và thiên nhiên bắt đầu hồi sinh.

Năm 2025, Lập xuân sẽ diễn ra vào ngày 4 tháng 2 dương lịch, tức ngày 7 tháng Giêng âm lịch. Thời điểm này mang ý nghĩa sâu sắc trong văn hóa Việt Nam, không chỉ là khởi đầu của mùa xuân mà còn là khởi đầu của một chu kỳ mới đầy hy vọng, thịnh vượng và may mắn.

Tiết Lập xuân là gì? Trường hợp nào người lao động phải làm thêm giờ vào ngày lập xuân? (Hình từ Internet)

Ý nghĩa của Tiết Lập xuân trong văn hóa Việt

Trong văn hóa Việt Nam, Tiết Lập xuân không chỉ mang ý nghĩa khí hậu mà còn tượng trưng cho sự khởi đầu của một năm mới. Người Việt tin rằng, đây là thời điểm đất trời giao hòa, năng lượng dồi dào, mang lại sự sống mới cho vạn vật.

Tiết Lập xuân gắn liền với quan niệm về sự sinh sôi, nảy nở. Đây cũng là thời điểm lý tưởng để thực hiện các nghi lễ truyền thống như cúng tổ tiên, cầu tài lộc, và bắt đầu những dự định mới. Người ta thường chuẩn bị chu đáo để đón Lập xuân với mong muốn cả năm suôn sẻ, mọi việc thuận lợi.

Ngoài ra, Tiết Lập xuân còn được coi là thời điểm chuyển giao quan trọng trong nông nghiệp, báo hiệu mùa gieo trồng sắp tới. Người nông dân thường tổ chức lễ cúng cầu mong cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu.

Những phong tục đặc sắc trong ngày Lập xuân

Ngày Lập xuân 2025 là dịp để người Việt thực hiện nhiều phong tục truyền thống mang ý nghĩa tâm linh và văn hóa sâu sắc:

(1) Lễ tiến Xuân Ngưu

Lễ tiến Xuân Ngưu là nghi thức dâng trâu đất trong tiết Lập xuân, mang đậm dấu ấn văn hóa nông nghiệp. Lễ này được tổ chức để cầu cho mùa màng bội thu, cuộc sống ấm no. Trâu đất tượng trưng cho sức lao động và sự thịnh vượng, là biểu tượng quan trọng trong lễ hội này.

(2) Treo câu đối đỏ

Trong dịp Lập xuân, nhiều gia đình treo câu đối đỏ trước cửa nhà với mong muốn mang lại may mắn, tài lộc và bình an. Những câu đối này thường chứa đựng lời chúc tốt đẹp như: “Xuân an khang – Tết thịnh vượng” hay “Đón tài lộc – Tiễn xui xẻo”.

(3) Du xuân và đi lễ chùa

Sau Tết Nguyên Đán, người Việt thường tổ chức các chuyến du xuân, thăm hỏi họ hàng và đi lễ chùa. Du xuân không chỉ là dịp gắn kết tình cảm gia đình, bạn bè mà còn mang ý nghĩa tâm linh, cầu mong một năm mới bình an và may mắn.

(4) Chọn hướng xuất hành

Vào ngày Lập xuân, người Việt thường xem hướng xuất hành theo phong thủy để mong nhận được vận may cả năm. Hướng đi phù hợp không chỉ giúp gia chủ an tâm mà còn được coi là cách đón nhận năng lượng tích cực từ thiên nhiên.

(5) Trồng cây đầu năm

“Trồng cây đầu xuân” là một phong tục phổ biến với mong muốn cây cối xanh tươi sẽ mang lại sự thịnh vượng, phát triển cho gia đình. Các loại cây như mai, đào, hoặc cây phong thủy thường được chọn để tượng trưng cho tài lộc, may mắn.

(6) Chuẩn bị bữa cơm Lập xuân

Trong ngày Lập xuân, nhiều gia đình chuẩn bị các món ăn truyền thống như bánh chưng, bánh giầy, xôi gấc... Những món ăn này không chỉ ngon miệng mà còn mang ý nghĩa tâm linh, thể hiện sự đoàn viên và hy vọng cho một năm mới đủ đầy.

Ngày Lập xuân 2025 không chỉ là dấu mốc khởi đầu của mùa xuân mà còn mang ý nghĩa văn hóa và tâm linh sâu sắc đối với người Việt Nam. Đây là thời điểm để thực hiện các nghi lễ truyền thống, khởi đầu các dự định mới và cầu chúc cho một năm bình an, thịnh vượng. Những phong tục đặc sắc như lễ tiến Xuân Ngưu, treo câu đối đỏ, hay du xuân không chỉ thể hiện nét đẹp văn hóa mà còn góp phần gắn kết cộng đồng, duy trì và phát huy các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc.

Trường hợp nào người lao động phải làm thêm giờ vào ngày lập xuân?

Tại Điều 107 Bộ luật Lao động 2019 có quy định về làm thêm giờ như sau:

Làm thêm giờ

1. Thời gian làm thêm giờ là khoảng thời gian làm việc ngoài thời giờ làm việc bình thường theo quy định của pháp luật, thỏa ước lao động tập thể hoặc nội quy lao động.

2. Người sử dụng lao động được sử dụng người lao động làm thêm giờ khi đáp ứng đầy đủ các yêu cầu sau đây:

a) Phải được sự đồng ý của người lao động;

b) Bảo đảm số giờ làm thêm của người lao động không quá 50% số giờ làm việc bình thường trong 01 ngày; trường hợp áp dụng quy định thời giờ làm việc bình thường theo tuần thì tổng số giờ làm việc bình thường và số giờ làm thêm không quá 12 giờ trong 01 ngày; không quá 40 giờ trong 01 tháng;

c) Bảo đảm số giờ làm thêm của người lao động không quá 200 giờ trong 01 năm, trừ trường hợp quy định tại khoản 3 Điều này.

Bên cạnh đó, tại Điều 108 Bộ luật Lao động 2019 về làm thêm giờ trong trường hợp đặc biệt như sau:

Làm thêm giờ trong trường hợp đặc biệt

Người sử dụng lao động có quyền yêu cầu người lao động làm thêm giờ vào bất kỳ ngày nào mà không bị giới hạn về số giờ làm thêm theo quy định tại Điều 107 của Bộ luật này và người lao động không được từ chối trong trường hợp sau đây:

1. Thực hiện lệnh động viên, huy động bảo đảm nhiệm vụ quốc phòng, an ninh theo quy định của pháp luật;

2. Thực hiện các công việc nhằm bảo vệ tính mạng con người, tài sản của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong phòng ngừa, khắc phục hậu quả thiên tai, hỏa hoạn, dịch bệnh nguy hiểm và thảm họa, trừ trường hợp có nguy cơ ảnh hưởng đến tính mạng, sức khỏe của người lao động theo quy định của pháp luật về an toàn, vệ sinh lao động.

Như vậy, người lao động không được từ chối làm thêm giờ vào ngày lập xuân trong trường hợp sau:

- Thực hiện lệnh động viên, huy động bảo đảm nhiệm vụ quốc phòng, an ninh theo quy định của pháp luật;

- Thực hiện các công việc nhằm bảo vệ tính mạng con người, tài sản của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong phòng ngừa, khắc phục hậu quả thiên tai, hỏa hoạn, dịch bệnh nguy hiểm và thảm họa.